Δευτέρα 19 Φεβρουαρίου 2024

Η Πλατωνική Θεωρία των Ιδεών

Για τον Πλάτωνα υπάρχουν τα διάφορα αντικείμενα, οι διάφορες έννοιες, όπως φαίνονται σε μας μέσα από τις αισθήσεις. Αυτό που αντιλαμβάνονται οι αισθήσεις δεν είναι παρά το ατελές απεικόνισμα (το φαίνεσθαι) της αρχικής Ιδέας (το εἶναι) του συγκεκριμένου πράγματος, της συγκεκριμένης έννοιας στην αρχετυπική του διάσταση. 

Theory of Forms

Για τον Πλάτωνα ο κόσμος που ζούμε και τον νιώθουμε τόσο αληθινό, όσα βλέπουμε ή αντιλαμβανόμαστε γύρω μας δεν είναι παρά παροδικό ομοίωμα του αληθινού κόσμου που δεν είναι άλλος από τον κόσμο των Ιδεών, δεν είναι παρά θολά απεικάσματα, ατελείς απεικονίσεις, θολά αντίγραφα του νοητού κόσμου που τον κατοικούν αποκλειστικά θείες οντότητες και ιδέες. 
Οι ιδέες για τον Πλάτωνα δεν είναι νοήματα, αλλά πραγματικότητες (τά ὄντως ὄντα). Οι Ιδέες αποτελούν έναν αιώνιο και αμετάβλητο κόσμο, που υπάρχει για τον εαυτό του και που μόνο με τη νόηση γίνεται αντιληπτός. Υπάρχουν ιδέες για όλα όσα βάζει ο νους. Όχι μόνο για τα ευγενή και σημαντικά πράγματα, αλλά και για τα ευτελή, ακόμα και για αυτά που χαρακτηρίζουμε παρακατιανά. Για τον Πλάτωνα οι ιδέες ανήκουν σε ένα νοητό κόσμο. Αυτόν τον κόσμο με όλα όσα ανήκουν σ’ αυτόν, τα ὄντως ὄντα, θεϊκά και νοητά, υπερουράνια και υποχθόνια, ο Πλάτωνας τον θεωρεί έναν υπαρκτό κόσμο και θεωρεί ότι καθετί έξω από αυτόν δεν είναι ὄντως ὄν και ότι απλά συμμετέχει σ’ ένα βαθμό ύπαρξης. Όταν ο Πλάτωνας αναγνωρίζει τις νοητές ιδέες ως αληθινές και ως αυθεντικά πρότυπα όλων των αξιών, των αρετών, των θαυμαστών πράξεων και των εμπνευσμένων δημιουργημάτων, εννοεί ότι έξω από τις ιδέες πουθενά αλλού δεν υπάρχουν αυτά αληθινά. Παρόμοιες ιδιότητες, αρετές, ανώτερα γνωρίσματα μπορεί να παρουσιάζονται στο καθετί που δεν είναι ιδέα, όμως αληθινά δεν του ανήκουν. Προέρχονται από το ότι αυτό μετέχει απλώς σε κάποιες ιδιότητες των ιδεών και δέχεται το αντικαθρέφτισμά τους.

   Σ’ αυτή τους την καθαρή αυτοΰπαρξη οι ιδέες βρίσκονται σ’ ένα υπερουράνιο τόπο («πάνω από τον ουρανό»), όπου οι ψυχές τις αντίκρισαν στην προΰπαρξη τους. Μόνο η ψυχή ζει και στον έναν κόσμο (τον κόσμο των ιδεών) και στον άλλο (τον κόσμο των αισθητών πραγμάτων). Έρχεται εδώ, στο γήινο κόσμο για να διανύσει την εγκόσμια περιπέτειά της, ενώ από τη φύση της ανήκει στο υπερκόσμιο περιβάλλον των ιδεών. Κάθε μάθηση και γνώση είναι ανάμνηση. Η ψυχή δηλαδή βλέποντας τα αισθητά, τα γήινα όντα, θυμάται με τη νόηση τις ιδέες. Για τα γήινα, τα αντιληπτά με τις αισθήσεις είναι θολά είδωλα του φωτεινού κόσμου των ιδεών. Η ψυχή όταν ζούσε στον κόσμο των ιδεών γνώρισε την πραγματική ουσία των πραγμάτων (τά ὄντως ὄντα). Στο γήινο κόσμο με τις αισθήσεις ξαναθυμάται και αναγνωρίζει στα αισθητά τις ατελείς απεικονίσεις των αρχετυπικών εννοιών, που είναι οι ιδέες. Όλοι έχουν μέσα τους τη γνώση και την αλήθεια και αυτό που πρέπει να γίνει είναι να την ανακαλέσουν στη μνήμη τους. Έτσι η κατάκτηση της αλήθειας, της αληθινής γνώσης, γίνεται αυτό που ετυμολογικά προσημαίνει ως έννοια: α+λήθη, δηλαδή άρση της λήθης, ανάμνηση.


Οι ιδέες λοιπόν στην πλατωνική φιλοσοφία έχουν τριπλή λειτουργία:
α) οντολογική: παριστάνουν το πραγματικό είναι, το καθαυτό των όντων (την ουσία, το ὄντως ὄν). Κάθε όν είναι αυτό που είναι γιατί σ’ αυτό παρουσιάζεται μια ιδέα (παρουσία) είτε γιατί παίρνει μέρος σ’ αυτήν (μέθεξις, κοινωνία). Έτσι η ιδέα ενός πράγματος αποτελεί την αρχετυπική του, την τέλεια μορφή αυτού του πράγματος, είναι κάτι ενιαίο και αμετάβλητο, μια αρχετυπική σταθερά, σε αντίθεση με την πολλαπλή, ατελή και συνεχώς μεταβαλλόμενη γήινη απεικόνισή του.

β) τελολογική ή παραδειγματική: Καθετί που γίνεται σε ένα ον έχει το σκοπό του. Οι σκοποί αυτοί όμως μπορεί να βρίσκονται μόνο στην πραγματοποίηση εκείνων που η νόηση τα αναγνωρίζει για αμετάβλητα πρότυπα των όντων. Σαν τέτοιες οι ιδέες μοιάζουν με την ιδανική εικόνα που έχει μέσα στο κεφάλι του ο καλλιτέχνης και την οποία προσπαθεί να διαμορφώσει στην ύλη. Από αυτή την άποψη οι Ιδέες είναι αιτίες και ενέργειες που τα ανθρώπινα όντα τις κάνουν εκείνο είναι.

γ) λογική: οι ιδέες μας κάνουν ικανούς να βάλουμε τάξη στο χάος των καθέκαστα, να καταλάβουμε το όμοιο, να ξεχωρίσουμε το ανόμοιο, να νιώσουμε την ενότητα μέσα στην πολλαπλότητα.


Η πλατωνική Θεωρία των Ιδεών - Μέσα από το μαθηματικό στοχασμό
Η θεωρία των Ιδεών κατέχει κεντρική θέση μέσα στην πλατωνική φιλοσοφία. Είναι η κύρια ερμηνευτική θεωρία που ο Πλάτωνας προτείνει για την κατανόηση του σύμπαντος και τη θέση του ανθρώπου μέσα σ’ αυτό.

Σε κανένα έργο του Πλάτωνα δεν παρουσιάζεται αναλυτικά και με την απόλυτη δυνατή πληρότητα η θεωρία των Ιδεών. Διάσπαρτες πληροφορίες βρίσκουμε σε διάφορους διαλόγους της «μέσης» και της «ύστερης» περιόδου του έργου του. Προφανώς η πλήρης ανάπτυξή της γινόταν προφορικά, στα μαθήματα της Ακαδημίας.

Α. Τρεις τρόποι προσέγγισης της θεωρίας των ιδεών

1.     Μαθηματικός στοχασμός
2.     Προβληματισμός για το δίκαιο
3.     Εποπτεία του ωραίου

Α1. Μαθηματικός στοχασμός

Όταν κάνουμε μαθηματικά χρησιμοποιούμε αριθμούς, γεωμετρικά σχήματα και σύμβολα είτε τυπωμένα στο χαρτί είτε χαραγμένα σε κάποιο είδους πίνακα (οι αρχαίοι πολύ συχνά τα σχεδίαζαν σε πινακίδες ή στην άμμο).

Γνωρίζουμε πάντα ότι τα σχεδιασμένα σχήματα έχουν διάφορα μικρά ή μεγάλα ελαττώματα. Όμως δεν κοιτάμε αυτά. Μας ενδιαφέρουν οι ακριβείς ιδιότητες των σχημάτων, όπως τις έχουμε στο νου μας.

Γιατί μάταια, όσο τέλεια όργανα σχεδίασης και να διαθέταμε, θα μπορούσαμε να εξαλείψουμε τις ατέλειες των σχεδιασμένων σχημάτων. Ο κύκλος που σκεφτόμαστε είναι τέλειος, οι ευθείες γραμμές που χαράζουμε έχουν το ίδιο πάχος και εκτείνονται στο άπειρο, τα τρίγωνα έχουν άθροισμα γωνιών ίσων με δύο ορθές, τα στερεά είναι άυλα και δίχως βάρος. Σχήματα και σώματα με τέτοιες ιδιότητες δεν υπάρχουν πουθενά στον κόσμο γύρω μας, ούτε και διαθέτουμε τρόπους για την άψογη κατασκευή τους.

Γνωρίζουμε ότι αριθμοί που παριστάνονται στα βιβλία ή σημειώνονται στο χαρτί δεν είναι παρά σύμβολα και απλώς σημαίνουν, παριστάνουν ή αντιπροσωπεύουν τα πρότυπά τους. Τα αυθεντικά πρότυπα των αριθμών, οι καθαυτό αριθμοί, και οι αυθεντικές μαθηματικές σχέσεις είναι στη σκέψη μας, όπως είναι και οι τέλειοι κύκλοι, οι τέλειες ευθείες και τα άλλα γεωμετρικά σχήματα στο νου μας. Κάθε σύμβολο που χρησιμοποιείται για κάθε μαθηματική σχέση και κάθε αριθμητικό ψηφίο (=, +, -, 2, 15 κοκ.) αναπαράγεται συνεχώς, γράφεται και διαγράφεται, απαλείφεται και επαναφέρεται άπειρες φορές. Αυτές δεν είναι παρά απλές, φθαρτές και πρόσκαιρες απεικονίσεις των αυθεντικών προτύπων. Το αυθεντικό πρότυπο είναι ένα, αναλλοίωτο και μοναδικό. Όσες φορές και αν σημειώσουμε το σύμβολο =, παριστάνουμε πάντοτε μια μοναδικά μαθηματική σχέση, την αυθεντική ισότητα. Ομοίως το 2 παριστάνει την αυθεντική δυάδα, το 10 την αυθεντική δυάδα.

Το ίδιο συμβαίνει και στον πρακτικό βίο. Οι κάθε είδους υλικές κατασκευές μας, έπιπλα, κτίρια, μηχανές και χιλιάδες άλλα τεχνήματα, που ασταμάτητα παράγουμε και καταστρέφουμε είναι μορφές υλοποίησης μαθηματικών δεδομένων. Η ευθυγράμμιση, η ορθή γωνία, η αμβλεία γωνία, η οξεία γωνία, η ισότητα μεγεθών, η αναλογία, η συμμετρία, οι παράλληλες γραμμές, οι επίπεδες επιφάνειες, τα κυκλικά και σφαιρικά σχήματα, οι απανταχού παρόντες γύρω μας τροχοί, μας προσφέρουν ένα πλήθος από φθαρτές, πρόσκαιρες και πάντα ατελείς  απεικονίσεις αυθεντικών και τέλειων μαθηματικών μορφών και σχέσεων.

Πολύ συχνά στην καθημερινότητά μας τυχαίνει το βλέμμα μας αυθόρμητα να ακολουθεί κάποια γραμμή μιας οροφής η μια γωνία μιας στέγης, εκεί που δύο επιφάνειες, επίπεδες υποτίθεται, συναντώνται και τέμνονται. Όμως καθόλου ο νους μας δε δυσκολεύεται να ανακαλύπτει, πέρα από τις ατέλειες που πάντα υπάρχουν σ’ αυτές τις τομές, την άψογη ευθεία τομή δύο επιπέδων της στερεομετρίας. Πόσες φορές δε σχηματίσαμε τη λύση ενός μαθηματικού προβλήματος στο μυαλό μας, πριν καταφύγουμε σε μολύβι και χαρτί.


Συμπέρασμα: τόσο από τη θεωρία όσο και από την καθημερινή πράξη αναγνωρίζουμε ότι πέρα από τα ορατά μαθηματικά σχήματα και σύμβολα υπάρχουν τα νοητά τους πρότυπα, που η σκέψη μας τα κατέχει αναλλοίωτα, και που δε δημιουργούνται ούτε φθείρονται. Αυτά τα αναλλοίωτα πρότυπα είναι οι πλατωνικές Ιδέες.

Η πλατωνική Θεωρία των Ιδεών - Μέσα από την εποπτεία του ωραίου

Γιατί όταν βλέπουμε ένα όμορφο πρόσωπο, ένα όμορφο σώμα νιώθουμε αυθόρμητο θαυμασμό και έχουμε την επιθυμία να το βλέπουμε και να το θαυμάζουμε;

Γιατί από την έλξη που ασκεί η σωματική ομορφιά μπορεί εντελώς φυσικά να γεννηθεί ο πόθος και για στενό προσωπικό δεσμό, για ερωτική σχέση;

Αλλά αυτός ο πόθος μπορεί να προέλθει μόνο από τη σωματική έλξη; ή και άλλα προσωπικά γνωρίσματα ενός ατόμου ενέχουν το στοιχείο του ωραίου και μπορούν να μας γοητεύουν, να εγείρουν μέσα μας τον πόθο; [π.χ. οι ωραίοι εκφραστικοί τρόποι ενός προσώπου –στοιχείο μη λεκτικής επικοινωνίας, η ωραία σκέψη του κτλ.].

Πάντοτε ο θαυμασμός της ομορφιάς συνοδεύεται με τον ερωτικό πόθο;

Το βλέμμα μας έλκεται και θαυμάζει πολλά και διαφορετικά όμορφα πράγματα (ρούχα, παπούτσια, έπιπλα, κτίρια, αυτοκίνητα, κοσμήματα, πολύτιμες πέτρες κτλ.). Γιατί τα θαυμάζει και θέλει να τα αποκτήσει; Το κριτήριό του είναι η αίσθηση πολυτέλειας και πλούτου που αυτά μπορούν να προσφέρουν στην κοινωνική μας ζωή;

Γιατί είμαστε ευαίσθητοι και «απολαμβάνουμε» ένα ωραίο βιβλίο, μια ωραία ταινία, έναν ωραίο ζωγραφικό πίνακα, ένα ωραίο τραγούδι, καθετί που δημιουργείται από καλλιτεχνική έμπνευση και απευθύνεται στην ευαισθησία μας για το ωραίο και μας προσφέρεται για αισθητική (δηλαδή καλλιτεχνικής ποιότητας) συγκίνηση και απόλαυση;

 Το ωραίο είναι και αυτό ιδέα. Αλλά διαφοροποιείται σε κάτι από τις υπόλοιπες ιδέες. Η δική της παρουσία δε βρίσκει θέση στο μυαλό, όπως οι άλλες ιδέες, δεν εντοπίζεται στο νου και δεν αποδίδεται με έναν τυπικό ορισμό. Αγκαλιάζει όλη την ψυχή μας και μας εμπνέει την ολική εκείνη αίσθηση που είναι η χαρά της ομορφιάς, η απόλαυση του κάλλους.

Το ωραίο («τό καλόν»), η ιδέα της ομορφιάς («ἡ φύσις τοῦ κάλλους») είναι η πιο πλατωνική από όλες τις ιδέες. Και αυτή, όπως και οι άλλες ιδέες, είναι οντότητα υπεραισθητή. Αλλά η λάμψη της είναι τόσο διαπεραστική, που ακτινοβολεί μέχρι κάτω στον κόσμο των σωμάτων.  Τέτοια εξαίρεση αποτελεί η ιδέα του κάλλους, που μόνο ίσως η ιδέα του αγαθού την ξεπερνά, ώστε σε καμιά από τις άλλες ιδέες δε μετέχουν τόσα πολλά αντικείμενα, πνευματικά αλλά και αισθητά, από όλες τις βαθμίδες της ύπαρξης.

Έτσι τα πλούσια ίχνη που η αιώνια ιδέα του ωραίου εναποθέτει σε τόσα πολλά «ωραία», εγκόσμια και φθαρτά, ξυπνούν και στις πιο αδύνατες ψυχές τον πόθο για την ανάβαση στην υψηλή χώρα των ιδεών.


Η πλατωνική θεωρία των Ιδεών - Μέσα από τον προβληματισμό για το δίκαιο

Σήμερα, όταν μιλάμε για δίκαιο, στο νου μας έχουμε κανονικά το νόμο. Μια νομοθεσία είναι η ρητή και συγκεκριμένη διατύπωση (γραπτή ή προφορική) των κανόνων δικαίου. Υπάρχουν όμως πολλές νομοθεσίες, αλλά και κάθε νομοθεσία συνεχώς μεταβάλλεται. Οι διατάξεις μιας νομοθεσίας διαφέρουν πολλές φορές από τις διατάξεις μιας άλλης ή μπορεί, ακόμη, και να βρίσκονται σε αντίθεση. Τέτοιες διαφορές νομοθεσίας παρουσιάζονται συχνά από χώρα σε χώρα, ώστε κάτι που είναι άδικο στη μια να θεωρείται δίκαιο σε μια άλλη. Επομένως το δίκαιο δεν είναι οι νόμοι. Γιατί, αν δεχτούμε ότι είναι, τότε ποιες από αυτές τις διαφορετικές ή ασύμβατες νομικές διατάξεις αντιπροσωπεύουν τους κανόνες δικαίου;

Υπήρξαν και υπάρχουν χώρες με νομοθεσία τυραννική και άδικη. Υπήρξαν στους διάφορους λαούς –και μέχρι ένα βαθμό υπάρχουν μέχρι και σήμερα- νομοθεσίες αρχέγονες, πολιτισμένες, αυταρχικές ή πιο δημοκρατικές. Εξάλλου, κάποιοι συγκεκριμένοι νόμοι που είναι φανερά άδικοι, δεν αποκλείεται να εμφανιστούν ακόμα και σε ευνομούμενες χώρες. Και οι πολίτες, φυσικό θα είναι να διαμαρτύρονται, αφού θα διαπιστώνουν ότι αυτό που ισχύει στη χώρα τους ως δίκαιο δεν είναι πραγματικά δίκαιο.

Με ποιο κριτήριο θεμελιώνεται τι είναι και τι δεν είναι πραγματικά δίκαιο;

Είναι ένα ζήτημα που τέθηκε στην αρχαιότητα από τους σοφιστές, οι οποίοι άσκησαν κριτική στο νομοθετημένο δίκαιο των πόλεων και αμφισβήτησαν το κύρος του επισημαίνοντας την αντίθεση νόμου και φύσης και αναζήτησαν τη θεμελίωση του δικαίου στη φύση. Όμως η φύση αόριστα δεν είναι ασφαλές θεμέλιο. Γιατί μπορεί να πάρει πολλές και διαφορετικές εκδοχές (από τη φυσική ισότητα όλων των ανθρώπων μέχρι τη φυσική υπεροχή των ισχυρών).

Συμπέρασμα: το αυθεντικό δίκαιο και η αυθεντική δικαιοσύνη (το όντως δίκαιο) υπάρχουν ως αιώνια πρότυπα. Ανήκουν στον κόσμο των ιδεών μαζί με όλο το σύστημα των ευγενέστερων ιδιοτήτων των ανθρώπων.

Δικαιοσύνη, ανδρεία, αυτοκυριαρχία, αυτοσεβασμός, πρακτική σοφία (φρόνησις), ευσέβεια (ὁσιότης) στηρίζουν η μια την άλλη και όλες μαζί ζωογονούνται από την ιδέα του αγαθού (πρώτη και κορυφαία μεταξύ τους Ιδέα).

Η ακτινοβολία τους φωτίζει τις ψυχές των ανθρώπων και τις ενισχύει να αναπτύξουν μέσα τους ομόλογες, ηθικές αρετές, εγκόσμια ομοιώματα των υπερκόσμιων ιδεών. Το θεμέλιο του δικαίου και κάθε άλλης ηθικής και κοινωνικής αξίας είναι αυτός ο νοητός άξονας, που έρχεται από το ύψος των υπερχρονικών ιδεών και εισχωρεί στον εσωτερικό κόσμο της ανθρώπινης ψυχής. 

Πέμπτη 18 Ιανουαρίου 2024

Η Ιατρική των Ελλήνων

«Αν δεν υπάρχει υγεία, όλα τα υπόλοιπα αγαθά σε τίποτα δεν ωφελούν» Ιπποκράτης.
Αυτό ήταν το «μότο» των αρχαίων Ελλήνων γι αυτό και έδιναν βαρύνουσα σημασία στην υγεία αλλά και στον καλύτερο δυνατό τρόπο θεραπείας σε περίπτωση ασθενείας.
 ippokratis 
Οι Έλληνες γιατροί έχουν μείνει στην ιστορία χάριν της ακεραιότητας, του καινοτομικού χαρακτήρα του έργου τους και του σεβασμού τους προς τον άνθρωπο.
Εκμεταλλεύονταν αυτά που  η φύση  προσέφερε και έτσι θεράπευαν ανιδιοτελώς πάσης φύσης ασθένεια. Παραπλήσια σε αυτό το είδος επιστήμης είναι η σύγχρονη μέθοδος της ομοιοπαθητικής , της οποίας το όνομα απαντά για πρώτη φορά στον Ιπποκράτη, και η οποία εντοπίζει και καταπολεμά με φυσικό τρόπο την ρίζα της εκάστοτε ασθένειας, φέροντας τα συμπτώματά της σε έξαρση, προκειμένου να εξαλειφθούν τελείως. Το αντίθετό της είναι η αλλοπαθητική ιατρική, η κυριαρχούσα, δηλαδή, μέθοδος των ημερών, η οποία πολλάκις περιορίζεται στην καταπολέμηση των συμπτωμάτων και όχι της αιτίας.
Ήδη από την πανάρχαια εποχή του Ερμή του Τρισμέγιστου η ιατρική επιστήμη βρισκόταν σε ένα διόλου ευκαταφρόνητο επίπεδο, καθώς και ο ίδιος ασχολήθηκε, μεταξύ των άλλων, και με τον εν λόγω κλάδο, αντλώντας υλικά από την φύση και μετατρέποντάς τα σε φάρμακα.

Αλλά και από τις περιγραφές του Ομήρου συμπεραίνουμε πως οι άνθρωποι τότε γνώριζαν πώς να περιποιούνται μόνοι τους και αποτελεσματικά τραύματα, πληγές και ελαφριές ασθένειες. Ο Όμηρος, ακόμη, αναφέρει τα γνωστά σε όλους μας αγχολυτικά!

Μερικοί από τους σημαντικότερους Έλληνες ιατρούς, οι οποίοι με τις μεθόδους επέφεραν ριζική τομή όχι μόνο στην εγχώρια αλλά στην παγκόσμια ιατρική είναι οι ακόλουθοι:
Αυτό που κρατά ο Ασκληπιός παραπέμπει στο σημερινό σύμβολο της Ιατρικής
Αυτό που κρατά ο Ασκληπιός παραπέμπει
στο σημερινό σύμβολο της Ιατρικής
  • Ασκληπιός: Τιμούνταν ως «θεός» της ιατρικής και της υγείας γενικότερα και ιερά προς τιμήν του, στα οποία κατέφευγαν ασθενείς από όλα τα μέρη του κόσμου, υπήρχαν διάσπαρτα παντού. (π.χ. Ασκληπιείο δίπλα στο θέατρο της Επιδαύρου).
  • Μελάμπους: Σύμφωνα με τον Καθηγητή Πανεπιστημίου Δ. Κουρέτη, θεωρείται ο πρώτος Ψυχοσωματιστής Ιατρός, καθώς κατά την παράδοση θεράπευσε την μανία (τρέλλα) των Προιτίδων, κορών του αρχαίου βασιλιά της Τίρυνθας, Προίτου.
  • Κωκυτός: Ιατρός, μαθητής του Κενταύρου Χείρωνος που επισκέφθηκε τον τραυματία Άδωνη.
  • Εύμηλος ο Θηβαίος: συνέγραψε το έργο «Ιππιατρικόν».
  • Γόργασος: Προς τιμήν του υπήρχε ιερό στην Μεσσηνία, στο οποίο προσέτρεχαν ασθενείς, προκειμένου να βρουν ίαση στις ασθένειές τους.
  • Αισχρίων: Ιατρός από την Πέργαμο. Ήταν αυτός που δίδαξε στον Γαληνό Φαρμακολογία και ο τελευταίος, με την σειρά του, τον χαρακτήρισε «φαρμάκων εμπειρικότατον». Χαρακτηριστική ήταν η θεραπεία του για δάγκωμα λυσσασμένου ζώου, την οποία αναφέρει ο Γαληνός. Έβαζε στάχτη από καβούρια, τους ποτάμιους καρκίνους, όπως τους αποκαλεί.
  • Απολλώνιος ο Κιτιεύς: Ο σημαντικότερος Κύπριος Ιατρός, που συνέγραψε τα «περί Επιληψίας» και «Περί Άρθρων Πραγματεία», όπου περιγράφει την ανάταξη εξαρθρωμένων μελών του ανθρωπίνου σώματος με τεράστια ακρίβεια (τον αναφέρει και ο Ιπποκράτης).
  • Δάρδανος: Έφερε το παρανόμι Ασκληπιάδης και θεωρούνταν πρόγονος του Ιπποκράτη.
  • Αρεταίος: Από αυτόν έλαβε το όνομά του ο «Διαβήτης».
  • Ηρόφιλος: Πρώτος διατύπωσε την θεωρία ότι τα συναισθήματα πηγάζουν από τον εγκέφαλο και όχι από την καρδιά.
  • Ηρακλείδης ο Ταραντίνος: Στρατιωτικός ιατρός, ο οποίος ασχολήθηκε κυρίως με την χειρουργική αλλά και με την παθολογία, την οφθαλμολογία και την φαρμακολογία.
  • Φίλιππος ο Ακαρνάν: Προσωπικός ιατρός του Μ. Αλεξάνδρου, όπως και οι Αλέξιππος, Ανδροκίδης, Παυσανίας, κ.α.
  • Ευήνωρ: Περίφημος γυναικολόγος.
  • Δημήτριος Απαμεύς: Εισήγαγε τους όρους: «μανία, πριαπισμός, φρενίτις, ληθαργία».
  • Ξενοφών ο Αλεξανδρινός: Ασχολήθηκε με την θεραπεία του καρκίνου.
  • Σωρανός: διάσημος γυναικολόγος, γνωστός και ως «πρίγκηψ των ιατρών», όπως τον αποκαλούσαν.
  • Ασκληπιάδης: Ψυχίατρος που θεράπευε τους ψυχασθενείς με διάφορα είδη λουτρών και κατάλληλη μουσική.
  • Ερασίστρατος: Αυτός έκανε την διάκριση των νεύρων σε κινητικά και αισθητικά. Την ανακάλυψη αυτή, βέβαια, την έχουν αποδώσει στους Μπελ και Μαγκέντι.
  • Αγαθίας ο Σχολαστικός: Μιλά για την αύρα του σώματος «Σώμα φέρων σκιοειδές αδερκέι σύμπνοον αύρη». Τέτοιες θεωρίες σφετερίστηκαν πολύ αργότερα διάφορες θρησκείες της Ανατολής, με αποτέλεσμα σήμερα να χαρακτηρίζονται ως Παραϊατρική!
ergaleia
Φυσικά οι αρχαίοι Έλληνες ιατροί και φαραμακολόγοι (πατέρας της Φαρμακολογίας θεωρείται ο Διοσκορίδης, ο οποίος επισκέφθηκε πολλά μέρη στον κόσμο προς αναζήτηση  βοτάνων)είναι τόσοι πολλοί που ένα άρθρο δεν δύναται να περικλύσει τον αριθμό και το έργο τους. Δεν μπορούμε, όμως, να μην αναφερθούμε σε δύο μεγάλες προσωπικότητες της ελληνικής ιατρικής, οι μέθοδοι των οποίων χρησιμοποιούνται μέχρι σήμερα σε όλον τον κόσμο, και αυτοί δεν είναι άλλοι από τους Ιπποκράτη και Γαληνό. Αυτό, ωστόσο, δεν σημαίνει πως οι γιατροί, στους οποίους δεν αναφερθήκαμε διεξοδικά, είναι ήσσονος σημασίας.
Εξίσου σημαντικοί είναι και οι Έλληνες Φαρμακολόγοι ή Φαρμακοποιοί, οι οποίοι, όπως λέει και το όνομά τους, ποιούσαν, έφτιαχναν φαρμακα, στηριζόμενοι στην φύση, σε αντίθεση με την σύγχρονη εποχή που περιορίζονται σε απλή μεταπώλησή τους από τις Φαρμακοβιομηχανίες. Τέτοιοι ήταν ο Διοσκουρίδης, όπως προαναφέραμε, ο φιλόσοφος Αριστοτέλης, που γνώριζε πολλά από ριζοτομία και βοτανολογία και ο μαθητής του Θεόφραστος αλλά και πολλοί άλλοι…
Ο Ιπποκράτης, «ο πατέρας της Ορθολογικής Ιατρικής», όπως τον αποκαλούν παγκοσμίως, μιλά ξεκάθαρα και κατονομάζει την Ομοιοπαθητική Ιατρική: «Τα όμοια των ομοίων εισίν ιάματα».
Ο όρκος του απαγγέλλεται μέχρι σήμερα στις Ιατρικές Σχολές, στον οποίον συνοψίζει για κάθε μελλοντικό γιατρό τα εξής:
«Να τιμά σαν τους γονείς του αυτόν που του δίδαξε την ιατρική
Να διδάσκει αφιλοκερδώς την τέχνη του σε όποιον θέλει να την ακολουθήσει, με την προϋπόθεση να τηρήσει και αυτός με την σειρά του τον όρκο.
Να προσφέρει ΜΟΝΟ ζωή και όχι θάνατο, ακόμα και αν του το ζητήσει ο ίδιος ο ασθενής (αυτό ισχύει και στην περίπτωση της έκτρωσης – «άμβλωσης», όπως ρητά αναφέρει)
Να τηρεί το ιατρικό απόρρητο και να μην μεταφέρει ό,τι συναντά στο κάθε σπίτι
Να είναι εγκρατής».
Το περιοδικό «Ιέραξ» της Ελληνικής Ακαδημίας της Βασκωνίας-Μπιλμπάο αναφέρει: Ο Ιπποκράτης είναι ο πατέρας του όρκου, τον οποίον, όποιος έμελλε να αφιερωθεί στην Ιατρική, έπρεπε να απαγγείλει».
Αλλά και η Γαλλίδα ελληνίστρια Jacqueline de Romilly περιγράφοντας το έργο του Ιπποκράτη, καταγράφει (Emile Baulieu, Collège de France, Pour l’ Amour du Grec): «Τι κείμενο! Τι πολιτισμός!»

Ο Γ. Κρύκας στο περιοδικό «Ιστορία (τ. 52)» αναφέρει: «Ο Ιπποκράτης επιχειρούσε επεμβάσεις που και σήμερα είναι δυσκολότατες (π.χ. διάνοιξη κρανίου με τρυπάνι). Επανέφερε στην θέση τους εξαρθρωμένα μέλη , έκοβε τα σεσηπότα, πραγματοποιούσε πλευρεκτομές, παρακεντήσεις στον θώρακα και στην κοιλιά, άνοιγε περινεφρικά αποστήματα, χειρουργούσε αιμορροΐδες και συρίγγια, χρησιμοποιούσε καθετήρα για να αφαιρέσει λίθους από την κύστη, πραγματοποιούσε δύσκολες επεμβάσεις στο κρανίο με χαλύβδινα εργαλεία και χρησιμοποιούσε στο χειρουργείο του φλεβοτόμους, οστεολαβίδες, μηχανήματα, πριόνια, μαχαίρια, βελόνες, τρυπάνια, μητροσκόπια και τόσα άλλα».

Αναπαράσταση της μεθόδου, με την οποία ο Γαληνός προέβαινε σε κρανιοανατρήσεις.
Αναπαράσταση της μεθόδου, με την οποία ο Γαληνός
προέβαινε σε κρανιοανατρήσεις.
Συνεχιστής της Ιπποκρατικής Ιατρικής θεωρείται ο Γαληνός, ο οποίος αναγνωρίζεται και ως ο Ιδρυτής της Πειραματικής Φυσιολογίας και της Ανατομικής.
Το περιοδικό Halcon αναφέρει: «Είναι ο συνεχιστής του Ιπποκράτη. Υπήρξε κατά την διάρκεια ολόκληρου του Μεσαίωνα ο κατ’ εξοχήν γιατρός της Οικουμένης, με τρόπο ώστε και το όνομά του να χαρακτηρίζει κάποιον ως γιατρό(…) Για τον Γαληνό η φύση διαθέτει δύναμη δημιουργική. Τον χαρακτηρίζει, όπως και τον Ιπποκράτη, βαθύτατη ηθική. Εκτιμούσε ότι αυτό που ο γιατρός εξετάζει είναι πάνω απ’ όλα ο άνθρωπος και όχι μία ακόμη κλινική περίπτωση. Για να θεραπεύσεις την ασθένεια πρέπει να εκτιμήσεις τον ασθενή ως ανθρώπινη αξία».
Επιτελούσε και αυτός με την σειρά του δυσχερείς επεμβάσεις, όπως η εκτομή στέρνου για να θεραπεύσει παθήσεις της καρδιάς, και περιέγραψε την θεραπεία των νευρικών παθήσεων εξαιτίας πυρετού, για την οποία βραβεύτηκε αργότερα με νόμπελ ο Αυστριακός Wagner.
Η ιατρική των Ελλήνων, σεβόμενη πάνω και πέρα απ’ όλα τον άνθρωπο, έφτασε σε πολύ υψηλό επίπεδο τόσο εξέλιξης όσο και αποτελεσματικότητας και έδωσε τα «φώτα» της σε όλη την οικουμένη! Δεν είναι τυχαίο άλλωστε το γεγονός ότι η συντριπτική πλειοψηφία των ιατρικών όρων σε όλον τον κόσμο έχει ρίζες ελληνικές, κάτι που θα αναλύσουμε στο επόμενο άρθρο μας.

Τετάρτη 17 Ιανουαρίου 2024

Εκφράσεις από τα Αρχαία Ελληνικά που χρησιμοποιούμε σήμερα

Μπορεί η επαφή των νεοελλήνων με την αρχαιοελληνική παράδοση και γλώσσα να είναι εξαιρετικά προβληματική, ωστόσο υπάρχουν λέξεις και εκφράσεις που πέρασαν αυτούσιες στην καθημερινότητά μας και ευτυχώς μας θυμίζουν το δοξασμένο παρελθόν.

  • Αιδώς Αργείοι: όταν θέλουμε να καταδείξουμε αισθήματα ντροπής αναφερόμενοι σε κάποιον άλλο.     Ειπώθηκε από τον Στέντορα (σε έντονο ύφος) προς τους Αργείους κατά τη διάρκεια του Τρωικού πολέμου, με σκοπό να τους ανυψώσει το ηθικό όταν ο Αχιλλέας αποχώρησε από τη μάχη. (Ομήρου Ιλιάδα – Ε 787)
  • Αντίπαλον δέος: όταν αναφερόμαστε σε ισχυρό αντίπαλο. (Θουκυδίδης – Γ 11)
  • Από μηχανής θεός: μη αναμενόμενη βοήθεια – λύση – συνδρομή σε κάποιο πρόβλημα ή δύσκολη κατάσταση. Προέρχεται από θεατρικό τέχνασμα στην αρχαία Ελλάδα που χρησιμοποιούσαν οι τραγικοί ποιητές όταν ήθελαν να δώσουν διέξοδο στη πλοκή του έργου και στο οποίο κατά τη διάρκεια της παράστασης εμφανιζόταν ένας Θεός επάνω σε εναέρια κατασκευή (γερανός).
  • Αρχή άνδρα δείκνυσι: όταν οι πράξεις – έργα χαρακτηρίζουν τον άνθρωπο στον οποίο αναφερόμαστε. (Βίας ο Πριηνεύς – Σοφοκλής.... Αντιγόνη 62)
  • Ασκός του Αιόλου: σε περιπτώσεις επικείμενων δεινών – καταστροφών. Ο Αίολος έδωσε έναν ασκό στον Οδυσσέα ο οποίος περιείχε ανέμους. Όταν λοιπόν οι σύντροφοι του Οδυσσέα άνοιξαν τον ασκό, απελευθερώθηκαν οι άνεμοι και παρέσυραν το πλοίο στο νησί των Λαιστρυγόνων. (Ομήρου Οδύσσεια Κ 1-56)
  • Αχίλλειος πτέρνα: αδύνατο σημείο. Η φράση προέρχεται από το μύθο του Αχιλλέα, σύμφωνα με τον οποίο, όταν τον βύθιζε στο αθάνατο νερό η μητέρα του, επειδή τον κρατούσε από τη φτέρνα, στο συγκεκριμένο σημείο του σώματός του παρέμεινε θνητός.
  • Βίος αβίωτος: ζωή ανυπόφορη. (Χίλων Ο Λακεδαιμόνιος)
  • Γαία πυρί μειχθήτω: σε περιπτώσεις καταστροφής, όταν θέλουμε να δώσουμε έμφαση.
  • Γη και ύδωρ: υποδηλώνει περιπτώσεις υποταγής , πλήρους υποχώρησης, παράδοσης άνευ όρων. Η φράση προέρχεται από τον Ηρόδοτο, σύμφωνα με τον οποίο οι Πέρσες απεσταλμένοι ζήτησαν από τους Σπαρτιάτες γη και ύδωρ σε ένδειξη υποταγής. (Ηροδότου Ιστορία V 17-18)
  • Γόρδιος δεσμός: αναφέρεται σε περιπτώσεις δύσκολων προβλημάτων (άλυτων). Η φράση λέγεται σε περιπτώσεις δύσκολων καταστάσεων, όπως αυτή που αντιμετώπισε ο Μέγας Αλέξανδρος, όταν προσπάθησε να λύσει ένα πολύπλοκο κόμπο, το «γόρδιο δεσμό» τον οποίον σύμφωνα με τον χρησμό όποιος τον έλυνε θα γινόταν κυρίαρχος της Ασίας. (Αρριαννού 11 3)
  • Δαμόκλειος σπάθη: απειλητικές καταστάσεις Η φράση προέρχεται από επεισόδιο που συνέβη μεταξύ του τυράννου των Συρακουσών Διονυσίου και του Δαμοκλή, ενός αυλικού κόλακα , όταν ο πρώτος θέλοντας να δείξει στο Δαμοκλή πόσο επικίνδυνο ήταν το αξίωμα του τυράννου τον έβαλε να καθίσει στο θρόνο, ενώ από πάνω του κρεμόταν ξίφος σε μια τρίχα αλόγου.
  • Διέβην τον Ρουβίκωνα: σε περιπτώσεις που λαμβάνεται μία παράτολμη απόφαση. Η φράση αποδίδεται στον Ιούλιο Καίσαρα ο οποίος όταν το 49 π.Χ. αποφάσισε να κηρύξει εμφύλιο πόλεμο στην Ιταλία, πέρασε με το στρατό του τον ποταμό Ρουβίκωνα κατευθυνόμενος προς την Ρώμη.
  • Δούρειος Ίππος: αναφέρεται σε περιπτώσεις δολιότητας, ή δώρων τα οποία υποκρύπτουν δόλο. Η φράση προέρχεται από τον Όμηρο και αναφέρεται κατά την περίοδο των Τρωικών πολέμων τότε που οι Έλληνες ενώ χάρισαν στους Τρώες ξύλινο άλογο μεγάλων διαστάσεων ως αφιέρωμα στους Θεούς, στο εσωτερικό του ήταν κρυμμένοι ο Οδυσσέας με τους συντρόφους του, οι οποίοι άνοιξαν τις πύλες της Τροίας στους υπόλοιπους Έλληνες (Ομήρου Οδύσσεια λ 529)
  • Δρακόντεια μέτρα: αναφέρεται σε περιπτώσεις λήψης αυστηρών – σκληρών μέτρων Η φράση προέρχεται από τον Δράκοντα (7ος αιώνας π.Χ) αρχαίο νομοθέτη των Αθηνών, ο οποίος ήταν γνωστός για τους αυστηρούς και σκληρούς νόμους που επέβαλε.
  • Εκατόμβη: Θυσία με πολλά θύματα, μεγάλη απώλεια. Εκατόμβη στην αρχαία Ελλάδα ονόμαζαν την θυσία κατά την οποία γινόταν προσφορά από εκατό βόδια στους θεούς. (Ομήρου Ιλιάδα Α 65)
  • Εξ απαλών ονύχων: αναφέρεται στην νηπιακή ηλικία κυριολεκτικά, ή σε παλαιότερη χρονική περίοδο μεταφορικά. Η φράση χρησιμοποιείται για να προσδιορίσει τη νηπιακή ηλικία κατά την οποία ο άνθρωπος έχει μαλακά νύχια.
  • Έπεα πτερόεντα: αερολογίες, αβάσιμα επιχειρήματα. Ομηρική έκφραση βασισμένη στην αντίληψη ότι τα λόγια όταν εκστομίζονται τα παίρνει ο αέρας. (Ομήρου Ιλιάδα Α 201)
  • Επί ξυρού ακμής: στην κόψη του ξυραφιού, σε πολύ κρίσιμη κατάσταση, σε κρίσιμο σημείο. Ομηρική φράση η οποία ειπώθηκε από το Νέστορα στο Διομήδη στην προσπάθειά του να τον παροτρύνει για συμμετοχή στον πόλεμο εναντίον των Τρώων. (Ομήρου Ιλιάδα Κ 173)
  • Ες αύριον τα σπουδαία: Αργότερα θα ασχοληθούμε με τα σοβαρά ζητήματα – θέματα, αναβολή. Τη φράση είπε ο Θηβαίος Αρχίας, όταν έλαβε το γράμμα που τον προειδοποιούσε ότι κινδυνεύει από τον Πελοπίδα. (Πλουτάρχου Πελοπ. 10)
  • Ή ταν ή επί τας: Ή θα την φέρεις νικητής (ασπίδα) ή θα σε φέρουν επάνω της νεκρό.................ή θα επιτύχουμε, ή θα αποτύχουμε. Τη φράση έλεγαν οι Σπαρτιάτισσες μητέρες στα παιδιά τους, όταν τους έδιναν την ασπίδα για τον πόλεμο. (Πλουτάρχου Λακεδαιμ. Αποφθ.16)
  • Ήξεις αφήξεις: Λέγεται όταν κάποιος αλλάζει συνεχώς γνώμη. Η φράση προέρχεται από το χρησμό του μαντείου των Δελφών « ήξεις αφήξεις ου θνήξεις εν πολέμω». Η θέση του κόμματος πριν ή μετά το αρνητικό μόριο ου, καθορίζει και τη σημασία του χρησμού.
  • Ιδού η Ρόδος ιδού και το πήδημα: Λέγεται για όσους υπερηφανεύονται και καυχώνται για ανεπιβεβαίωτα κατορθώματα και καλούνται να αποδείξουν ότι λένε την αλήθεια. Η φράση προέρχεται από Αισώπειο μύθο σύμφωνα με τον οποίο κάποιος ισχυριζόταν ότι κάποτε στη Ρόδο έκανε ένα πολύ μεγάλο άλμα και του ζήτησαν να το επαναλάβει λέγοντάς του την παραπάνω φράση. (Αισώπου Μύθοι «Ανήρ Κομπαστής»)
  • Ιστός της Πηνελόπης: Λέγεται για έργο που δεν τελειώνει. Η φράση είναι από τον Όμηρο όπου στην Οδύσσεια αναφέρεται στην Πηνελόπη η οποία ύφαινε ένα ύφασμα την ημέρα και το ξήλωνε τη νύχτα, θέλοντας να ξεγελάσει τους μνηστήρες μέχρι να γυρίσει ο Οδυσσέας από την Τροία. (Ομήρου Οδύσσεια τ 149)
  • Και συ τέκνον Βρούτε: Φράση που απευθύνεται σε πρόσωπα που προδίδουν την εμπιστοσύνη μας.Την είπε ο Καίσαρας, όταν αναγνώρισε τον Βρούτο ανάμεσα στους δολοφόνους του.
  • Κέρας Αμαλθείας: Παραπέμπει σε πλούτο – αφθονία υλικών αγαθών. Η φράση προέρχεται από περιστατικό όπου η Αμάλθεια έτρεφε το μικρό Δία με κέρατο κατσίκας γεμάτο γάλα και μέλι.
  • Κέρβερος: Σκληρός, ανυποχώρητος. Προέρχεται από το ομώνυμο τέρας που φύλαγε τον Άδη και δεν επέτρεπε την είσοδο.
  • Κομίζω γλαύκα εις Αθήνας: Όταν λέγονται ήδη γνωστά πράγματα. Η φράση λέγεται διότι στην Αθήνα η γλαύκα, η κουκουβάγια, ήταν γνωστή, σαν σύμβολο της Αθήνας και εικονιζόταν παντού, όπως στις στροφές των σπιτιών, στα νομίσματα κ.λ.π. (Αριστοφάνη, Όρνιθες, 301)
  • Κόπρος του Αυγείου: Συγκεντρωμένες ατασθαλίες – καταστάσεις οι οποίες δύσκολα διορθώνονται. Η φράση προέρχεται από άθλο του Ηρακλή, κατά τον οποίο καθάρισε την κοπριά από τους στάβλους του Αυγείου.
  • Κουτί της Πανδώρας: Εμφάνιση πολλών δεινών ταυτόχρονα. Η φράση προέρχεται από τη μυθολογία, σύμφωνα με την οποία ο Δίας για να τιμωρήσει τους ανθρώπους έδωσε στην Πανδώρα ως δώρο ένα κιβώτιο γεμάτο με όλες τις συμφορές, με αποτέλεσμα μόλις το άνοιξε να βγουν όλα τα δεινά, εκτός από την ελπίδα.
  • Κύκνειο άσμα: Η τελευταία ενέργεια – πράξη – έργο κάποιου. Προέρχεται από το τελευταίο τραγούδι του κύκνου πριν το θάνατό του. (Πλάτωνος Φαίδων 84 Ε)
  • Μέμνησο των Αθηναίων: Μην ξεχνάς αυτόν που πρόκειται να εκδικηθείς.Τη φράση έλεγε καθημερινά ένας υπηρέτης στο Δαρείο (κατόπιν εντολής του) υπενθυμίζοντας ότι έπρεπε να τιμωρήσει τους Αθηναίους, διότι συμμετείχαν στην πυρπόληση των Σάρδεων. (Ηροδότου V 105)
  • Μερίς του λέοντος: Το μεγαλύτερο μερίδιο. (Αισώπου μύθοι «Λέων και αλώπηξ»)
  • Μηδένα προ του τέλους μακάριζε: Μην βιάζεσαι να μακαρίσεις κάποιον πριν το τέλος. Με αυτή τη φράση σχολίασε ο Σόλωνας τους θησαυρούς του Κροίσου, όταν ο τελευταίος τους έδειξε με υπερηφάνεια. (Ηροδότου Ι 32 7)
  • Ο κύβος ερρίφθη: Η απόφαση έχει ληφθεί. Τη φάση είπε ο Καίσαρας όταν αποφάσισε να κηρύξει εμφύλιο πόλεμο. Οι λατινομαθείς ευρωπαίοι το λένε στα λατινικά alea jacta est.
  • Προκρούστειος Κλίνη: Προσαρμογή κάποιας κατάστασης βάσει συμφέροντος. Προέρχεται από τον μυθικό κακούργο Προκρούστη ο οποίος έδενε τα θύματά του σε κρεβάτι κι έπειτα τους έκοβε ή εξάρθρωνε τα πόδια, προκειμένου να τους φέρει σε ίσο μήκος με το κρεβάτι.
iefimerida.gr

Σάββατο 4 Νοεμβρίου 2023

Τα πιο συνηθισμένα γλωσσικά σφάλματα

Αχ, αυτά τα:
πιθανά (ως επίρρημα), τα fora, του προλαλήσαντα, στην οδός, η ωρίμανση, του διεθνή, οι υπηρεσίες που επανδρώνονται και με γυναίκες... και πολλά άλλα που καθημερινά ακούμε, ακόμα και μέσα στη Βουλή...
• παρεπιπτόντως
Το σωστό είναι: Παρεμπιπτόντως (από το ρήμα παρεμπίπτω, παρά+εν+πίπτω, που σημαίνει παρεμβάλλομαι, παρεισφρύω)

• Το πρόβλημα αυτό αποτελεί πρώτη προτεραιότητα. 
Το σωστό είναι: Το πρόβλημα αυτό είναι άμεσης προτεραιότητας.

• Πήρατε λάθος απόφαση. 
Το σωστό είναι: Πήρατε λανθασμένη ή εσφαλμένη απόφαση.

• Ο υπουργός αποφάσισε να επανδρώσει την υπηρεσία με κατάλληλο προσωπικό. 
Το σωστό είναι: Ο υπουργός αποφάσισε να στελεχώσει την υπηρεσία με κατάλληλο προσωπικό.

• Η γνώμη του προλαλήσαντα είναι εσφαλμένη. 
Το σωστό είναι: Η γνώμη του προλαλήσαντος είναι εσφαλμένη.

• Η στάση των Σκοπίων θα καταγγελθεί σε όλα τα διεθνή fora. 
Το σωστό είναι: Η στάση των Σκοπίων θα καταγγελθεί σε όλα τα διεθνή forum. (Forum σημαίνει: «δημόσια συνέλευση», «δημόσιο βήμα». Οι λατινικές και άλλες ξενόγλωσσες λέξεις τίθενται σε πτώση ονομαστική).

• Ανακοινώθηκαν χθες δύο αντιφατικά non papers.
Το σωστό είναι: Ανακοινώθηκαν χθες δύο αντιφατικά non paper. (Non paper σημαίνει: «ανεπίσημο έγγραφο με περιεχόμενο μη ανακοινώσιμο»).

• Διαψεύθηκαν οι ελπίδες μου. 
Το σωστό είναι: Διαψεύσθηκαν οι ελπίδες μου.

• Επισπεύθηκαν οι διαδικασίες. 
Το σωστό είναι: Επισπεύσθηκαν οι διαδικασίες.

• Τα δικαιούμενα ποσά. 
Το σωστό είναι: Τα ποσά που δικαιούται κάποιος.

• Τα αποτελέσματα του διεθνή ανταγωνισμού. 
Το σωστό είναι: Τα αποτελέσματα του διεθνούς ανταγωνισμού.

• Υποβάλλεται σε φυσιοθεραπεία. 
Το σωστό είναι: Υποβάλλεται σε φυσικοθεραπεία. (Ο σωστός τύπος είναι «φυσικοθεραπεία», αφού συντίθεται από τις λέξεις φυσικός και θεραπεία).

• Επέρχεται συναισθηματική ωρίμανση. 
Το σωστό είναι: Επέρχεται συναισθηματική ωρίμαση (χωρίς
–ν –). (Ο σωστός τύπος είναι: «ωρίμαση», ο οποίος σχηματίζεται από το ρ. ωριμάζω).

• Προσελήφθη στην εταιρεία σαν σύμβουλος εκδόσεων. 
Το σωστό είναι: Προσελήφθη στην εταιρεία ως σύμβουλος εκδόσεων. 
(Το έχομε γράψει και άλλοτε ότι το ως χρησιμοποιείται, όταν δηλώνεται πραγματική ιδιότητα ή χαρακτηριστικό, ενώ το σαν χρησιμοποιείται, όταν δηλώνεται παρομοίωση ή ψευδές χαρακτηριστικό, π.χ. άσπρος σαν το χιόνι, τον αντιμετώπισαν ως παρανοϊκό (ενώ δεν είναι)).

• Τον ειδοποίησαν να έλθει άμεσα. 
Το σωστό είναι: Τον ειδοποίησαν να έλθει αμέσως. (Το επίρρημα άμεσα σημαίνει: «χωρίς τη διαμεσολάβηση κάποιου», ενώ το επίρρημα αμέσως σημαίνει: «στη στιγμή», «γρήγορα»).

• Ήθελα απλά να σου υπενθυμίσω την ώρα της συνάντησής μας. 
Το σωστό είναι: Ήθελα απλώς να σου υπενθυμίσω την ώρα της συνάντησής μας. (Το επίρρημα απλά σημαίνει: «με απλό τρόπο», π.χ. ντύνεται απλά, ενώ το επίρρημα απλώς σημαίνει: «μόνο». 
Η φράση «απλώς και μόνο» πρέπει να αποφεύγεται, γιατί αποτελεί πλεονασμό).

• Κατ’ αρχήν δεν υπάρχει ομοφωνία. 
Το σωστό είναι: Κατ’αρχάς δεν υπάρχει ομοφωνία. (Κατ’ αρχήν σημαίνει «βασικά», «σε γενικές γραμμές», ενώ κατ’ αρχάς σημαίνει «αρχικά», «πρώτα πρώτα»).

• Πιθανά θα έλθει. 
Το σωστό είναι: Πιθανώς θα έλθει, ή πιθανόν να έλθει. (Το επίρρημα πιθανώς δεν συνοδεύεται από τον δείκτη να, ενώ το επίρρημα πιθανόν συνοδεύεται από το να, π.χ. ο υπουργός πιθανώς θα παραιτηθεί ή ο υπουργός πιθανόν να παραιτηθεί).

• Οι δυσάρεστες αυτές εξελίξεις προοιωνίζουν συμφορές. 
Το σωστό είναι: Οι δυσάρεστες αυτές εξελίξεις προοιωνίζονται συμφορές. (Το ρ. προοιωνίζομαι συντίθεται από την πρόθεση προ και το ρ. οιωνίζομαι που σημαίνει: «παρατηρώ τους οιωνούς», «προλέγω», «προφητεύω». Προοιωνίζομαι σημαίνει: «προμηνύω κάτι δυσάρεστο»).

• Δημοσιογραφικοί κύκλοι διέρρευσαν την πληροφορία. 
Το σωστό είναι: Από δημοσιογραφικούς κύκλους διέρρευσε η πληροφορία. (Το ρ. διαρρέω είναι αμετάβατο και δεν παίρνει αντικείμενο).

• Προηγήθηκε συζήτηση πριν από την προβολή του φιλμ. 
Το σωστό είναι: Έγινε συζήτηση πριν από την προβολή του φιλμ.

• Οι επικεφαλείς της πορείας. 
Το σωστό είναι: Οι επικεφαλής της πορείας. (Το επικεφαλής είναι άκλιτο: ο επικεφαλής, του επικεφαλής, οι επικεφαλής).

• ό,τι και ότι: Χρησιμοποιούνται σε δυο διαφορετικές περιπτώσεις. 
Το «ότι» εισάγει ειδικές προτάσεις και ισοδυναμεί με το «πως». 
Το «ό,τι» έχει τη σημασία του «οτιδήποτε, αυτό το οποίο» και αναλύεται σε αναφορική πρόταση.

archive

Παρασκευή 20 Οκτωβρίου 2023

Ελληνική γλωσσική κληρονομιά

∆ιδασκαλία Αρχαίων Ελληνικών για παιδιά Ε’ και Στ’ ∆ηµοτικού από την Ψηφιακή Ακαδηµία Ευγένιος Βούλγαρης και την Πεµπτουσία!

Μιλώντας τα Ελληνικά κατέχουµε αξιοζήλευτα προνόµια:

  1. Η Ελληνική Γλώσσα είναι µία και ενιαία από τα αρχαία χρόνια µέχρι σήµερα. Τι σηµαίνει αυτό; Στην µακραίωνη ιστορία της, η Ελληνική Γλώσσα άλλαξε, αλλά δεν διασπάστηκε σε ξεχωριστές γλώσσες, όπως ο άνθρωπος αλλάζει από την παιδική στην ενήλικη ζωή, µα παραµένει το ίδιο πρόσωπο.
  2. Η Ελληνική Γλώσσα έχει µοναδικό λεξιλογικό πλούτο, όχι µόνο σε ποσότητα, αλλά και σε ποιότητα, καθώς έδωσε στην Ευρώπη τις λέξεις που φέρουν την κοινή πολιτισµική µας κληρονοµιά. «Από την φιλοσοφία µέχρι την ποίηση και το θέατρο, από την µυθολογία µέχρι την ιστορία και από τις πλαστικές τέχνες µέχρι την αρχιτεκτονική, η αρχαία Ελλάδα παραµένει για τους Ευρωπαίους η προφανέστερη αναφορά» (Henriette Walter, Η περιπέτεια των γλωσσών της ∆ύσης, εκδόσεις Ενάλιος, 2007, σ. 39).
  3. Στην Ελληνική Γλώσσα έχουν εκφραστεί αριστουργήµατα της ανθρώπινης διανόησης από φιλοσόφους, ρήτορες, λογίους, πατέρες της εκκλησίας, λογοτέχνες, επιστήµονες, που συγκροτούν το σώµα της αρχαίας, ελληνιστικής, βυζαντινής και νεοελληνικής γραµµατείας.
  4. Η Ελληνική Γλώσσα είναι ζωντανή. Εξακολουθεί να καλλιεργείται και να εκφράζει τα πνευµατικά δηµιουργήµατα και τις ανακαλύψεις του ανθρώπου. Για παράδειγµα, ο Γάλλος χειρουργός Σαρλ Εµµανιέλ Σεντιγιό (1804-1882) χρησιµοποίησε τις ελληνικές λέξεις µικρός και βίος, για να ονοµάσει έναν µικροσκοπικό ζωντανό οργανισµό, το µικρόβιο, όπως αναφέρει η «Henriette Walter» στο κεφάλαιο µε τον χαρακτηριστικό τίτλο: «Τα αρχαία ελληνικά ακόµη γεννούν», του βιβλίου της: «Η περιπέτεια των γλωσσών της ∆ύσης» (εκδόσεις Ενάλιος, 2007, σ. 64).
  5. Αρχαία και Νέα Ελληνική είναι αξεχώριστες, διότι τα αρχαία είναι κρυµµένα µέσα στην γλώσσα που µιλάµε. Μιλώντας σήµερα την Ελληνική, αντλούµε από την δεξαµενή της αρχαίας και της βυζαντινής Ελληνικής λεξιλόγιο, γραµµατικές και συντακτικές δοµές, µηχανισµούς παραγωγής και σύνθεσης σε τέτοιο βαθµό, ώστε είναι αδύνατον να βάλουµε έναν διαχωριστικό «τοίχο», ανάµεσα στις µορφές της γλώσσας µας. Η ετυµολογία, δηλαδή η ενασχόληση µε τις ρίζες των λέξεων, το αποδεικνύει αυτό καθηµερινά.

Για µας είναι αδιανόητο να µην επωφεληθούν τα παιδιά µας από τα προνόµια που απλόχερα µάς προσφέρει η γλώσσα µας. Την ανάγκη και τα οφέλη της γνώσης των Αρχαίων Ελληνικών εκφράζει σε άρθρο του ο πολιτικός επιστήµων και συγγραφέας Κωνσταντίνος Χολέβας: «Γιὰ κάθε Χριστιανό καὶ Ἕλληνα ἡ γνώση τῶν Ἀρχαίων Ἑλληνικῶν εἶναι “κτῆμα ἐς ἀεί”, ἀπαραίτητο ἐφόδιο γιὰ τὴν μέθεξη στὴν Πίστη καὶ τὴν λατρεία τῆς Ἐκκλησίας μας καὶ γιὰ τὴν διαφύλαξη τῆς συνέχειας τοῦ Γένους μας. Γιὰ νὰ ἔχουν οἱ νέοι μας ἀξίες καὶ ἰδανικά. Γιὰ νὰ ζήσει αὐτὸς ὁ λαὸς ἐλεύθερος ἀπὸ κάθε δουλεία, ὑλική, στρατιωτική, πολιτιστική. Γιὰ νὰ παραμείνει ἡ ἑλληνορθόδοξη παράδοση φάρος οἰκουμενικὸς καὶ πανανθρώπινος ποὺ θὰ διδάσκει καὶ τὴν Εὐρώπη καὶ ἐμᾶς» (Κωνσταντίνος Χολέβας, Τὰ ἀρχαία ἑλληνικά, ἡ Εὐρώπη κι ἐμεῖς. Εφημερίδα «Σημερινή», 13 Απριλίου 2011. Ανάκτηση από: https://churchofcyprus.org.cy/19259).

Στόχοι των µαθηµάτων

  1. Ὄψις

Στις προσφερόµενες διαδικτυακές συναντήσεις, τα παιδιά του ∆ηµοτικού θα δουν και θα ακούσουν την αρχαία ελληνική γλώσσα, θα την επισκεφθούν και θα θαυµάσουν την οµορφιά της µέσα από επιλεγµένα κείµενα.

  1. Τέρψις

Οι συναντήσεις είναι σχεδιασµένες ως ευχάριστη ενασχόληση µε την γλώσσα, µέσα από γλωσσικά παιχνίδια και δραστηριότητες εξάσκησης της γλωσσικής φαντασίας και αντίληψης.

  1. Γνῶσις

Ως αποτέλεσµα, τα παιδιά θα αποκτήσουν γνώσεις για την ιστορία και την λειτουργία της γλώσσας µας, θα την εκτιµήσουν, θα ασκηθούν στην ποιοτική έκφραση γραπτού και προφορικού λόγου, και θα διευρύνουν τους πνευµατικούς τους ορίζοντες µέσα από τα νοήµατα των αναγνωσµάτων της αρχαίας ελληνικής και της εκκλησιαστικής γραµµατείας, µε τα οποία θα έρθουν σε επαφή.

Γενικές πληροφορίες

Ποιοι µπορούν να δηλώσουν συµµετοχή:

Τα µαθήµατα απευθύνονται σε παιδιά Ε’ και Στ’ τάξης ∆ηµοτικού Σχολείου.

Ωράριο και διάρκεια: Τετάρτη, 18.00 – 19.30 (Α’ τετράµηνο: Οκτώβριος 2023 – Ιανουάριος 2024 και Β’ τετράµηνο: Φεβρουάριος 2024 – Ιούνιος 2024).

Γλώσσα διδασκαλίας: Επίσηµη γλώσσα διδασκαλίας του διαδικτυακού Σχολείου είναι τα Ελληνικά. Σε περίπτωση που υπάρξει ενδιαφέρον, τα µαθήµατα µπορούν να προσφερθούν και στα Αγγλικά.

∆ιδάσκαλοι: Οι φιλόλογοι ∆ρ Ειρήνη Παρασκευά Ροδοσθένους, ∆ρ Φωτεινή Θεοδούλου και Νίκη Μ. Χριστοδούλου.

Βιογραφικά ∆ιδασκόντων

∆ρ Ειρήνη Παρασκευά Ροδοσθένους

Η Ειρήνη Ροδοσθένους είναι διδάκτωρ Φιλολογίας από το Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών και διπλωµατούχος της Μουσικής Ακαδηµίας Mozarteum στην Αυστρία στο Κλασικό Τραγούδι, στην Σύνθεση και Ενορχήστρωση. Τα ερευνητικά της ενδιαφέροντα εστιάζονται, κυρίως, στον χώρο της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας και Γραµµατείας και της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας.

∆ιετέλεσε λειτουργός του Παιδαγωγικού Ινστιτούτου και Σύµβουλος Φιλολογικών Μαθηµάτων στο Υπουργείο Παιδείας και Πολιτισµού. Ασχολήθηκε µε την διδακτική των Αρχαίων Ελληνικών, της Λογοτεχνίας και της Νεοελληνικής Γλώσσας στην Μέση Εκπαίδευση. Συµµετείχε στην διαµόρφωση των Αναλυτικών Προγραµµάτων από το 2010 ως Παιδαγωγικός Σύνδεσµος στο Μάθηµα των Αρχαίων Ελληνικών και της Λογοτεχνίας. Το 2015 προήχθη στην θέση της Επιθεωρήτριας Μέσης Εκπαίδευσης στα Φιλολογικά Μαθήµατα και το 2021 ανέλαβε την θέση της Πρώτης Λειτουργού Εκπαίδευσης. ∆ιατελεί Εθνική Επιθεωρήτρια στα Ευρωπαϊκά Σχολεία σε ό,τι αφορά την διδασκαλία των Αρχαίων και Νέων Ελληνικών.

Έχει δηµοσιεύσει σειρά άρθρων και εισηγήσεων σε επιστηµονικά περιοδικά και Πρακτικά Συνεδρίων, µε θεµατικές που αφορούν στην διδακτική των Αρχαίων Ελληνικών, στην διδακτική µεθοδολογία της Νεοελληνικής Γλώσσας και Λογοτεχνίας. Συµµετείχε σε διεθνή και τοπικά συνέδρια, σε Σεµινάρια και Ηµερίδες, όπου κατέθεσε εισηγήσεις, µελέτες και έρευνες.

∆ρ Φωτεινή Θεοδούλου

Η Φωτεινή Θεοδούλου σπούδασε Κλασική Φιλολογία στο Πανεπιστήµιο Κύπρου. Έκανε Μεταπτυχιακό στην Θεωρία, Πράξη και Αξιολόγηση ∆ιδασκαλίας στο Πανεπιστήµιο Λευκωσίας και ∆ιδακτορικό στην Εκπαιδευτική Τεχνολογία στο ίδιο Πανεπιστήµιο. Παρακολούθησε µεταπτυχιακά σεµινάρια Κλασικής Φιλολογίας στο Ludwig-Maximilians-Universität του Μονάχου, από το οποίο απέκτησε το Grosses Deutches Sprachdiplom. Από το 2006 εργάζεται στην Μέση Εκπαίδευση ως καθηγήτρια Φιλολογικών Μαθηµάτων. Από τον Σεπτέµβριο του 2016 µέχρι τον Αύγουστο του 2023 ήταν Σύµβουλος Φιλολογικών Μαθηµάτων και µέλος της Οµάδας Αναλυτικών Προγραµµάτων για την Αρχαία Ελληνική Γλώσσα και Γραµµατεία του Υπουργείου Παιδείας, Αθλητισµού και Νεολαίας, στο πλαίσιο της οποίας, µεταξύ άλλων, συµµετείχε στην συγγραφή των διδακτικών εγχειριδίων για τα Αρχαία Ελληνικά στο Γυµνάσιο, παρήγαγε διδακτικό και άλλο υλικό, διενήργησε επιµορφώσεις εκπαιδευτικών σε ζητήµατα ενσωµάτωσης νέων τεχνολογιών, µεθοδολογίας και αξιολόγησης διδασκαλίας στα φιλολογικά µαθήµατα κ.ά. Κατά το σχολικό έτος 2021-2022 ανέλαβε µε ανάθεση από τον Υπουργό Παιδείας, Αθλητισµού και Νεολαίας την διαµόρφωση και την εφαρµογή του προγράµµατος της Κατεύθυνσης «Ελληνική Γλώσσα και Πολιτισµός» στο νεοσύστατο Ολοήµερο Σχολείο ∆ιαθεµατικής – ∆ιεπιστηµονικής Μάθησης του Παγκυπρίου Γυµνασίου, στο οποίο υπηρετεί µέχρι σήµερα.

 

▸ Νίκη Χριστοδούλου

Η Νίκη Χριστοδούλου σπούδασε Φιλοσοφία, Παιδαγωγική και Ψυχολογία και Ελληνική Φιλολογία στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήµιο Αθηνών. Έκανε Μεταπτυχιακό στην Θεωρητική Γλωσσολογία στο Πανεπιστήµιο Αθηνών και στο Πανεπιστήµιο του Σάλτσµπουργκ. Παρακολούθησε το International Summerschool in Linguistics (GISSL) στo Πανεπιστήµιο της Χερώνας µε υποτροφία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Κατέχει το Grosses Deutches Sprachdiplom του Πανεπιστηµίου Ludwig – Maximilian του Μονάχου. Εργάστηκε στο Κέντρο Θησαυρού Κυπριακής Ελληνικής στο πρόγραµµα ψηφιοποίησης της κυπριακής γραµµατείας. Εργάστηκε στο Παιδαγωγικό Ινστιτούτο Κύπρου ως µέλος της Οµάδας των Αναλυτικών Προγραµµάτων και της συγγραφικής οµάδας των εγχειριδίων για τα Αρχαία Ελληνικά στο Γυµνάσιο. Εξέδωσε βιβλία και έκανε ανακοινώσεις σε επιστηµονικά συνέδρια σχετικές µε φωνολογικά και µορφολογικά φαινόµενα της αρχαίας ελληνικής και των νέων ελληνικών ιδιωµάτων. Είναι µέλος της Μόνιµης Κυπριακής Επιτροπής Τυποποίησης Γεωγραφικών Ονοµάτων. Εργάζεται στην Μέση Εκπαίδευση ως καθηγήτρια Φιλολογικών Μαθηµάτων. Ανέλαβε µε ανάθεση από τον Υπουργό Παιδείας την διαµόρφωση και την εφαρµογή του προγράµµατος «Ελληνική Γλώσσα και Πολιτισµός» στο νεοσύστατο Γυµνάσιο ∆ιαθεµατικής – ∆ιεπιστηµονικής µάθησης.

Ηµεροµηνίες µαθηµάτων 1ου Τετραµήνου

Τετάρτη 4, 11, 18, 25 Οκτωβρίου 2023

Τετάρτη 1, 8, 15, 22, 29 Νοεµβρίου 2023

Τετάρτη 6, 13, 20 ∆εκεµβρίου 2023

Τετάρτη 10, 17, 24, 31 Ιανουαρίου 2024

Ώρες µαθηµάτων: 18:00-19:30

Πλατφόρµα ∆ιδασκαλίας:

ΖΟΟΜ και MICROSOFT TEAMS

∆ίδακτρα

Συνολικό Κόστος ∆ιδάκτρων 1ου Τετραµήνου για 16 εβδοµαδιαία µαθήµατα µιάµισης ώρας: 200 ευρώ.

Ειδική έκπτωση για πολύτεκνες οικογένειες (20%) και ιδρύµατα παιδικής προστασίας (για τα ιδρύµατα επικοινωνήστε µε την γραµµατεία για λεπτοµέρειες).

Ελληνική Γλωσσική Κληρονοµιά

Πληροφορίες: 210 7718077

amarysia.gr

Παρασκευή 7 Ιουλίου 2023

Αρχαία, Νέα ή Ελληνικά;

“Τα όρια της γλώσσας μου ορίζουν τα όρια του κόσμου μου»
(Ludwig Josef Johann Wittgenstein, 1889 -1951)

Δεν γνωρίζω τι θα έπρεπε να με εκπλήσσει περισσότερο. Η πρόταση των 56 πανεπιστημιακών δασκάλων για την κατάργηση της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών στο Γυμνάσιο ή η έκπληκτη αντίδραση των συναδέλφων μου φιλολόγων για την εν λόγω κίνηση; Δυστυχώς, πλέον, μάλλον δεν με εκπλήσσει τίποτε, καθώς όπως έγραφε και ο Ρώσος φιλόσοφος και θεολόγος Μπερντιάεφ «ποτέ άλλοτε οι ουτοπίες δεν ήταν τόσο πραγματοποιήσιμες όσο στην εποχή μας».

Η αλήθεια, όμως, είναι ότι το πρόβλημα έχει βαθιές ρίζες. Εδώ και αρκετές δεκαετίες, το γλωσσικό ζήτημα αποτελεί ένα διαρκές πεδίο άγονης αντιπαράθεσης για φιλολόγους και όχι μόνο. Μέσα από τις παλαιότερες διαμάχες δημοτικιστών και καθαρευουσιάνων φτάσαμε στα νεότερα ψευδοδιλήμματα του τύπου Αρχαία ή Νέα Ελληνικά; Στην πραγματικότητα, όμως, όλες αυτές οι διαφωνίες αποτελούν σκιαμαχίες. Πρόκειται για μάχες που δίνονται «για ένα πουκάμισο αδειανό», καθώς με τη στάση αυτή καταφέραμε να μετατρέψουμε το σώμα της ελληνικής σε πτώμα, το οποίο μάλιστα αρκετοί σκυλεύουν διαρκώς (σκυλεύω = αφαιρώ τα όπλα του νεκρού μετά τη μάχη και τα παίρνω ως λάφυρα).

Αν κάτι πάντως με προβλημάτισε στην ανακοίνωση των πανεπιστημιακών, αυτό είναι η αντιμετώπιση της Αρχαίας Ελληνικής ως νεκρής γλώσσας. Είναι καταπληκτικό πώς σε αυτή τη μικρή χώρα καταφέρνουμε να αγνοούμε αυτό που γνωρίζει όλη η ανθρωπότητα. Μια γλώσσα που εξακολουθεί να διδάσκεται σε χώρες όπως, η Αγγλία, το Βέλγιο, η Ισπανία, η Γαλλία, η Ιταλία, η Νορβηγία, η Ρωσία και άλλες ων ουκ έστιν αριθμός. Μια γλώσσα, για την οποία ξεσηκώθηκαν στη Γαλλία εκπαιδευτικοί αλλά και απλοί πολίτες, διαμαρτυρόμενοι για την επιχειρούμενη κατάργησή της. Αλλά βέβαια εδώ στην Ελλάδα είχαμε πάντα σημαντικότερους λόγους κινητοποιήσεων. Παραλλάσσοντας το γνωστό στίχο του Κ. Π. Καβάφη, «για Αρχαία να μιλούμε τώρα!…»

Δεν έχω καμία πρόθεση να επιχειρηματολογήσω υπέρ της διδασκαλίας των Αρχαίων Ελληνικών στο Γυμνάσιο και αυτό, γιατί νιώθω ότι μιλώντας για κάτι τόσο αυτο-νόητο θα το καταστήσω α-νόητο. Εξάλλου, έχουν γραφτεί πάρα πολλά επί του θέματος. Θα περιοριστώ απλώς στο να επισημάνω ότι η Αρχαία μας Γλώσσα είναι ο πνεύμονας του πολιτισμού μας. Είναι η εθνική μας κιβωτός μέσω της οποίας ταξιδεύουν στο χρόνο οι υψηλότερες αξίες του ανθρώπινου πνεύματος. Σήμερα, και ο πιο αγράμματος Έλληνας μπορεί να αναγνωρίσει αρχαίες λέξεις, όπως «δημοκρατία», «θάλασσα», «πολιτεία», «θεός», «ειρήνη», «ελευθερία», «δικαιοσύνη» όχι μόνο σε μια αρχαία επιγραφή αλλά και στο καθημερινό του λεξιλόγιο. Και αυτό γιατί οι λέξεις αυτές δεν έπαψαν να προφέρονται στα χείλη μας εδώ και τόσες χιλιάδες χρόνια. Όμως, «σβήνοντας κανείς ένα κομμάτι από το παρελθόν, είναι σαν να σβήνει και ένα αντίστοιχο από το μέλλον», όπως έγραφε και ο Γ. Σεφέρης. Γι’ αυτό και η άγνοια του γλωσσικού μας παρελθόντος ευθύνεται, κατά τη γνώμη μου, για τη γλωσσική ακατανοησία του παρόντος.

Κατά συνέπεια, η έξωση των Αρχαίων Ελληνικών από το σχολείο δεν μπορεί να συνιστά προοδευτική πράξη. Αν περιορίσουμε τη διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών, στο σχολείο με την προτεινόμενη κατάργησή τους στο Γυμνάσιο, θα ξανακάνουμε το μάθημα αυτό προνόμιο μιας μικρής ταξικής ελίτ, δηλαδή των ολίγων. Κατά πόσο όμως συνάδει αυτό με τον περίφημο εκδημοκρατισμό της παιδείας μας; Όσο για τον επιχειρούμενο συσχετισμό των Αρχαίων Ελληνικών με την αποκαλούμενη συντηρητική ιδεολογία, θα πρέπει κάποτε να σοβαρευτούμε. Μήπως θα πρέπει να θυμίσουμε ότι οι κυριότεροι εκπρόσωποι της μαρξιστικής ιδεολογίας, ο Μαρξ και ο Ένγκελς, ήταν λάτρεις του αρχαίου ελληνικού πνεύματος, δηλώνοντας περήφανοι για την αρχαιομάθειά τους; Αλλά και ο ίδιος ο Βλαδίμηρος Λένιν επιδείκνυε ασίγαστο πάθος για τις κλασικές σπουδές, καθώς από μαθητής σχεδόν μπορούσε να μεταφράζει τους μεγάλους Έλληνες κλασικούς. Πώς αλλιώς θα γινόταν εξάλλου ένας Λένιν; Άρα στο όνομα ποιας ακριβώς αριστερής ιδεολογίας, η συγκεκριμένη ενέργεια της κατάργησης των Αρχαίων Ελληνικών αναγορεύεται ως επαναστατική πράξη;

Δεν θα τολμούσα με τόση ευκολία να εκστομίσω ότι είναι «παρά φύσιν» η διδασκαλία των Αρχαίων Ελληνικών στο Γυμνάσιο. Αντιθέτως, μπορώ με βεβαιότητα να υποστηρίξω ότι είναι «παρά φύσιν» το γεγονός ότι οι σημερινοί Έλληνες μαθητές δεν θεωρούν πλέον τα Αρχαία Ελληνικά ως Ελληνικά. Και αυτό γιατί τα περίφημα Αρχαία δεν διδάσκονται ως Ελληνικά αλλά ως μια μάλλον ξένη γλώσσα. Και γι’ αυτό όμως διατηρώ αμφιβολίες, καθώς η διδασκαλία των ξένων γλωσσών είναι πολύ πιο γοητευτική.

Δυστυχώς, εδώ και πάρα πολλά χρόνια δεν καταφέραμε να απαλλαγούμε από ένα απαρχαιωμένο σύστημα διδασκαλίας. Θα έλεγε κανείς ότι η διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής Γλώσσας με τον συγκεκριμένο τρόπο ισοδυναμούσε και ισοδυναμεί με μια τιμωρητική σχεδόν πράξη στο ελληνικό σχολείο. Η έμφαση στη στείρα απομνημόνευση τύπων και η αναγωγή των νεκρόφιλων χρονικών και εγκλιτικών αντικαταστάσεων σε υπέρτατο αυτοσκοπό της διδασκαλίας κατάφερε να καταστήσει το ουσιώδες αυτό μάθημα σε μάθημα ρουτίνας. Κατάφερε τελικά να μας κάνει να προσκολληθούμε στο γράμμα και όχι στο πνεύμα του μαθήματος. Όμως για να θυμηθούμε και μια παλιά ελληνική επιγραφή, «το γράμμα αποκτείνει, το δε πνεύμα ζωοποιεί». Και εμείς σκοτώσαμε το πνεύμα.

Τα παραπάνω ωστόσο δεν μπορούν και δεν πρέπει να μας οδηγούν σε σκέψεις κατάργησης του μαθήματος, καθώς με τη λογική αυτή θα έπρεπε να καταργηθεί και ένα πλήθος άλλων μαθημάτων που διδάσκονται με ανάλογο τρόπο. Το ζήτημα λοιπόν δεν είναι η κατάργηση αλλά η αναβάθμιση του μαθήματος. Η διδασκαλία της Αρχαίας Ελληνικής στο Γυμνάσιο όχι μόνο δε λειτουργεί εις βάρος της διδασκαλίας της Νέας Ελληνικής αλλά θα μπορούσε με εμπνευσμένο και παιγνιώδη τρόπο να την ανεβάσει σε υψηλότερο επίπεδο.

Όντως το ζητούμενο δεν είναι να μάθουμε τα παιδιά να γράφουν και να μιλούν Αρχαία Ελληνικά. Το ζητούμενο είναι να τα μυήσουμε στη γοητεία της απλότητας και επιγραμματικότητας του αρχαίου ελληνικού λόγου.

Να τα βοηθήσουμε να κατανοήσουν και να εξερευνήσουν τις ρίζες της γλώσσας τους και τη διαχρονική της εξέλιξη.

Να εμπλουτίσουμε το ομολογουμένως πενιχρό λεξιλόγιό τους.

Να ενισχύσουμε τη φυσική εκφορά του ελληνικού λόγου που σε λίγο θα αποτελεί terra incognita.

Να διευρύνουμε τα όρια της γλώσσας τους και μαζί τα όρια της σκέψης τους.

Το πιο σημαντικό, όμως, είναι να καταφέρουμε τους πείσουμε ότι τα περίφημα ΑΡΧΑΙΑ είναι τελικά ΕΛΛΗΝΙΚΑ. Είναι η ίδια γλώσσα που κατάφερε να διατηρηθεί ζωντανή στο πέρασμα των αιώνων και που καμιά νομοθετική πράξη δεν μπορεί να ακυρώσει. Σε τελική ανάλυση, έχουμε την ηθική υποχρέωση να κάνουμε αυτά τα παιδιά να αισθανθούν υπερήφανα τουλάχιστον για την αρχαιότητα της γλώσσας τους. Θα ήταν τραγικό να τους στερήσουμε ό,τι πολυτιμότερο έχουν, την ίδια τους την ταυτότητα.

Το 1975, στο Διεθνές Συνέδριο του Συμβουλίου της Ευρώπης, είχε διατυπωθεί το σύνθημα: «Un avenir pour notre passé» ήτοι «ένα μέλλον για το παρελθόν μας». Αυτό το μέλλον οφείλουμε να εξασφαλίσουμε και για την Αρχαία Ελληνική Γλώσσα που αποτελεί το πιο σημαντικό κομμάτι του παρελθόντος μας αλλά και της παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς. Ας της δώσουμε ένα μέλλον που της αξίζει.